Ngày 09/7/2025, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã gửi công văn số 117/CV-VASEP tới Bộ Tư pháp về việc phản ánh khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật trong hoạt động sản xuất kinh doanh của DN thủy sản. VASEP đồng thời đề xuất nhiều giải pháp cụ thể nhằm tháo gỡ, cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Ba nhóm vấn đề lớn được VASEP kiến nghị:
I. Vướng mắc do quy định pháp luật mâu thuẫn, chồng chéo
Một trong những vấn đề nổi bật là mâu thuẫn trong cách áp thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với phế phẩm, phụ phẩm thủy hải sản. Cùng một loại phế liệu nhưng tùy thuộc vào quy trình sơ chế hay đã qua gia nhiệt mà phải chịu hai mức thuế GTGT khác nhau (0% hoặc 10%). Điều này vừa gây khó khăn trong kê khai, hóa đơn, vừa tạo rào cản giao dịch với khách hàng.
VASEP đề xuất: Bộ Tài chính cần có hướng dẫn thống nhất, không phân biệt giữa sản phẩm sơ chế và chế biến, miễn kê khai và tính thuế GTGT đối với phế phẩm chưa chế biến thành sản phẩm khác.
II. Vướng mắc tạo gánh nặng chi phí, cản trở đổi mới, hội nhập quốc tế
- Bất cập trong Nghị định 37/2024/NĐ-CP:
Quy định kích thước tối thiểu khai thác gây khó khăn cho doanh nghiệp thu mua và sản xuất xuất khẩu.
Cấm trộn nguyên liệu thủy sản trong nước và nhập khẩu vào cùng lô hàng xuất khẩu thiếu cơ sở rõ ràng, không phù hợp thực tiễn và thông lệ quốc tế.
VASEP đề xuất: Sớm sửa đổi nghị định trong tháng 7/2025, bỏ các quy định trên để đảm bảo linh hoạt cho sản xuất và xuất khẩu.
- Khoảng trống pháp lý về ngưỡng MRPL (ngưỡng phát hiện tối thiểu):
Sau khi Thông tư 28/2019 bị hủy bỏ, Việt Nam không còn quy định MRPL để kiểm soát dư lượng kháng sinh cấm, gây khó khăn cho tiêu thụ nội địa dù sản phẩm đạt chuẩn xuất khẩu EU.
VASEP kiến nghị: Bộ Y tế và Bộ NN&MT bổ sung MRPL vào Dự thảo Luật An toàn thực phẩm sửa đổi (2025).
- Thiếu hướng dẫn chuyển mục đích sử dụng thủy sản nhập khẩu (SXXK, GCXK) sang tiêu thụ nội địa hoặc ngược lại, khiến doanh nghiệp lúng túng.
VASEP kiến nghị: Bộ Y tế cần bổ sung nội dung “còn trống” này vào khung pháp lý của Dự thảo Luật ATTP sửa đổi do Bộ Y tế đang chủ trì soạn thảo.
- Không có hướng dẫn cấp giấy chứng nhận (S/C, C/C) theo IUU cho sản phẩm ruốc biển, một loài đặc thù khai thác gần bờ bằng phương tiện nhỏ.
VASEP kiến nghị: Bộ NN&MT ban hành văn bản cho phép áp dụng mẫu giấy chứng nhận đơn giản và tổ chức tập huấn cho các tỉnh trọng điểm.
- Khoảng trống pháp lý do chưa đưa vào văn bản quy phạm pháp luật nội dung xác nhận SP thủy sản là SP có “hoạt động chế biến” để hưởng ưu đãi thuế TNDN cho hoạt động chế biến thuỷ sản
VASEP đề xuất: Bộ Tài chính cần luật hóa nội dung Công văn 2550/BTC-TCT ngày 12/3/2021 vào hệ thống pháp luật.
- Bất cập trong chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với rượu dùng làm nguyên liệu sản xuất hàng xuất khẩu.
VASEP đề xuất: Miễn thuế TTĐB cho rượu/phụ gia có gốc rượu dùng cho xuất khẩu hoặc rút ngắn quy trình hoàn thuế, áp dụng cơ chế hậu kiểm.
III. Vướng mắc do quy định thiếu rõ ràng, đa cách hiểu, không hợp lý
- Khái niệm “gia công, chế biến đơn giản” trong Nghị định 31/2018/NĐ-CP gây hiểu nhầm, dẫn đến từ chối cấp C/O, yêu cầu ghi nhãn không phù hợp và tạo rào cản xuất khẩu.
VASEP đề xuất: Bộ Công Thương sửa đổi quy định, hướng dẫn rõ ràng và thiết lập kênh tham vấn nhanh giữa các Phòng QL XNK và Cục XNK.
- Mâu thuẫn trong thuế GTGT cho thủy sản đông lạnh: Một số văn bản cho rằng sản phẩm không chịu thuế, trong khi kết luận thanh tra năm 2024 lại xác định phải áp dụng thuế suất 10%.
VASEP đề xuất: Bộ Tài chính sớm ban hành văn bản hướng dẫn thống nhất, tránh mỗi địa phương áp dụng khác nhau.
- Quyết định 06/2020/QĐ-TTg về hội nghị, hội thảo quốc tế quy định quá rộng, yêu cầu xin phép cả các hoạt động nội bộ có yếu tố nước ngoài, gây thủ tục rườm rà.
VASEP đề xuất: Làm rõ lại khái niệm, loại trừ hoạt động nội bộ, rút ngắn thời gian xử lý thủ tục và cho phép thực hiện toàn bộ trên môi trường điện tử.
VASEP kiến nghị phối hợp liên Bộ để tháo gỡ
VASEP kêu gọi Bộ Tư pháp phối hợp với các Bộ ngành liên quan như Bộ Tài chính, Bộ NN&MT, Bộ Công Thương và Bộ Y tế để nghiên cứu, điều chỉnh kịp thời các quy định pháp luật đang gây vướng mắc. VASEP sẵn sàng hợp tác trong quá trình trao đổi, góp phần cải cách hành chính và nâng cao sức cạnh tranh cho ngành thủy sản Việt Nam.